Iñaki Aldekoa

La Historia de la Literatura Vasca de Iñaki Aldekoa relata el devenir de la literatura en lengua vasca desde sus inicios hasta nuestros días, en el contexto de la evolución de las ideas y prácticas literarias europeas. Destaca particularmente la parte dedicada a la literatura contemporanea, en la que no faltan analisis sugerentes y brillantes de autores y obras. Iñaki Aldekoa reune en este libro todo aquello (y solo aquello) que el lector culto de lengua española debe conocer sobre literatura vasca.

Nork bere kasa atondutako lenteak soilik azalera dezake jatorrizko argazkitik hainbat trazo ezezagun, giza begiratuari ezinezko gertatuko litzaizkiokeen zenbait ikuspuntu berezi. Izan ere, baliapide batzuk erabiliz -dela handitzea, dela geldotzea-, giza begiramenak atzeman ezinezko irudiak jasoko bailituzte; argazkiok, beren txikian, irudi mundu ugari estaltzen dute. Handitu eta hizpide bihurtzean, ordea, azaleratzen dira, berez, izkutuan zeudenak.Walter Benjamin

Modernitatearen erlijioa aldatu da; jatorrizko erromantizismotik gaur egunera etengabea izan da sekularizatze prozesua. Hortxe ikusi zen Keats poeta erromantikoak bere garaiaren eta aurrekoaren arteko etena: zerutiko mugimendu kristautik giza-agnostizismorako bidean. Sekularizatze hori gabe ezingo litzateke modernitatea ulertu; ezta bere poesia eta sentiera ere. Jatorrizko erromantizismoaren kristau fede galtze horren ondorioz, poesiari egokitu zitzaion haren muina jasotzea. Eta, harrezkero, poesiaren ahotik erlijioaz hitz egiten denean, ez dago, inondik ere, gure elizetako apaizen ortodoxiarik. Maitasunak, adiskidantzak, bizitzak, bidaiak eta erredentzioak berak beste adiera bat arras diferentea erakutsiko du poesia modernoaren orri askotan. Eta, hala ere, orri horietako asko eta asko erlijioz gainezka daude.

Ipuin antologia honen arduraduna Iñaki Aldekoa izan da. Berak aukeratu ditu euskal ipuingintza modernoaren barrutian alerik umoenak iruditu zaizkionak. Antologiagileak ez du ipuin biltze soil bat egin, liburua bere osotasunean pentsatu baizik. Euskal ipuingintzaren maisulanak. Zortzi ipuinlari eta hamalau ipuin biltzen dira liburuan, I. Aldekoaren hitzaurre jakingarri batekin.

Arestiren bertsoetatik mintzatzen zaigun ahots biblikoa azaltzea izan du helburu lan honek. Ez dago marxismoaren -eta amaiezinezko beste hainbat sakrifizio suharren- muinera iristerik, kristautasunaren igurtzitik erabat apartatuz. Izan ere, kristautasuna ez baita soilik urteko egutegi erritualaren gurpilean eroso ibiltzea: kristautasuna fenomeno kulturala da. Gure mundu ikuspegi ezkutuenetik aritzen da lanean kultura, geure erreakzio xume eta oharkabeenak ere antolatzen dizkigularik. Horra kristautasuna, iraultza eta Aresti bezalako poeta bat elkartzeko aukera.

Mendebaldea eta nobela parez pare hazitako tradizioak dira. Izan ere, Mendebaldearen sentsibilitateak asko zor dio nobelagintzari: bikoteen harremanak direla, maitasun eta gerrak, gizabanakoa eta gizartea direla, hantxe izan du mendebaldarrak bere ispilua, bere kontzientzia. Euskal nobelan, ordea, Modernitateak ez zuen bere aurpegia azaldu. Ordura arteko euskal nobelagintza anakronia baten kontakizuna da. Harrezkero, nabaria da nobelagintzaren emaitzetan, aurrekoetan ez bezala, Modernitate larriaren arrastoa, eta haren aurpegiak agerian du behin Lukacs-ek esandako hura, alegia, Jainkorik gabeko epopeia dela nobela. Insomnioaren begitxulotik irudikatuko zituen Mirandek bere istorio eta fantasiak; gizakien ahaleginen zentzugabetasunean oinarritu Txillardegi existentzialistak bereak; bere hizki larriz Historiak azpia jana dion munduaren noragabezian baizik ezin imajinatu Saizarbitoriak bereak. Horiek izan ziren Modernitatearen lehen urratsak, eta handik aurrera ibilitako bideak ugari eta anitzak gertatu dira.

Testuliburua:Literatura Unibertsala - Batxilergoa 2

Ikerketa monografiko sinkronikoak ez dira Euskal Literaturaren Historia oso bat egiteko behar liratekeenak bezain ugariak, urriak ez diren arren. Egoera horrek asko zailtzen du euskarazko literaturaren historia bat taxuz egitea. Horregatik, bere bibliografian agertzen diren lanei asko zor izateaz gain, liburu honek lan sinkroniko txiki anitz egin behar izan ditu aurreko Euskal Literaturaren gainerako historia guztiak baino harantzago joateko. Hori erdiesteko autorea ez da konformatu tramitezko lan diakroniko arrunt batekin. Aitzitik, garaian garaiko espirituari, ideiei eta helburu estetikoei ez ezik, berauen ordezteari eta txandatzeari ere garrantzi berezia eman die. Gainera, lan benetan literarioak hartu ditu aintzat, zenbaitetan neurriz gain erabilitako material filologiko hutsak alde batera utzita. Arrazoi horiengatik guztiengatik esan dezakegu ez dela orain arte hau bezain lan konpliturik euskaraz argitaratu Euskal Literaturaren Historiaren alorrari dagokionez. MIKEL HERNANDEZ ABAITUA