MARKOS ZAPIAIN

Politika, sexua, filosofia, irakaskuntza, literatura, bere familia, erlijioa, futbola, psikoanalisia... edozer gai jo dezake Markos Zapiainen begirada aztiak eta esku jolastiak. Bere marka, baina, ikuspegian dago, aldi berean umoretsua eta zorrotza, ezusteko perspektiba batetik abiatu eta ekarpen originalak egiten dituena, goiak eta beheak uneoro nahastuz: bere ikasleen pasadizo bat erabil dezake auzi antropologiko bat argitzeko, edo teologia zerutiarrean hasita komuneko eskatologian amaitu.

Los filósofos que aparecen en la portada de este libro serían en la actualidad, según palabras del autor, peligrosos terroristas. Por ejemplo, Kojèvek, a través de Sartre, influyó de gran manera en l

Saiakera honek izenburuaren garapena behar luke funtsean. Iraganari dagokionez ez dago misteriorik, iraganaz gehienok beste barik ulertzen duguna hartuko dut kontuan. Aldiz, Saizarbitoria beharrean egokiagoa litzateke beharbada Saizarbitoriaren protagonistak. Saizarbitoriaren protagonisten arazoa da denbora ez zaiela ondo iragaten, ez dituztela gertaerak osasuntsuki digeritzen. Ondo ulertuko lukete Lord Byronen esana: zorionaren oroitzapena jadanik ez da zorion; aitzitik, zoritxarrarena zoritxar da oraindik.Iraganaz eri daude Joxe Zuazalagoitia, Ene Jesus-eko protagonista, Abaitua biak, Entziklopedista, gudari zaharra, Juan Martin, zuzenbidean lizentziaduna, Martin eta Martinek asmaturiko Faustino Iturbe, Julia...; iraganetik askatu, apur bat bederen, eta etorkizun pixka bati zabaltzeko ahaleginak egiten dituzte batzuetan, baina azkenik ezin dute iragana eraman, horrexek dakarkie zoritxarra. Protagonista indibidualek ez ezik, gizarteak eta herriak ere ez dakite iraganari aurre egiten, beti dabiltza iraganeko zamapean itotzear edo itota.

Ikuspuntu harrigarri batetik abiatzen da Markos Zapiain saiakera hau idazteko: euskal literaturan, ETAko kideak protagonista diren nobeletan, pertsonaia etakide horiek egiten dituzten ametsak hartzen ditu aztergai. Bernardo Atxagaren hiru eleberri daude idazlan ikertuen artean (Gizona bere bakardadean, Zeru horiek, Soinujolearen semea); eta puntako beste sei idazleren nobela bana: Ramon Saizarbitoriaren Hamaika pauso, Arantxa Urretabizkaiaren Koaderno gorria, Koldo Izagirreren Agirrezaharraren kartzelaldi beriak, Harkaitz Canoren Pasaia Blues, Joseba Sarrionandiaren Lagun izoztua, eta Txillardegiren Labartzari agur.

Euskal literaturako kritikari harrigarriena bihurtu da Markos Zapiain, bere saioetan beti ikuspegi original bat eskaintzen diguna, bere irakurraldietan ohikoa ez den bidea hartzen dakiena, behin eta berriz ustekabean harrapatzen gaituena. 'garbi izan behar du bere tokia ohea dela, bere jarrera etzana eta bere arimaren egoera estasi haluzinatua'. Idazleen koadrila nahiz kapila guztietatik aparte, bere kasa dabil Zapiain, gustuko liburuen ur sakonetan murgilduta, txitxarro literarioaren arrantza bakartian. Horretarako berdintsu zaio Azurmendi edo Balzac, Borda nahiz Freud, Izagirre eta Joyce, Montoia ala Platon, Saizarbitoria zein Rousseau, Txillardegirekin Virginia Woolf. Aipaturiko horiek eta beste asko dabiltza liburu honetako orrialdeetan barrena, guztiak baitzazkio kitzikagarri guztiak deskubrimenduen iturri. Zain duzu letra-zopa, literaturaren oturuntza. On egin.