Pako Aristi, página 2 de 4

Bitan bakarrik agertzen da itsaso hitza liburu honetan, urrutiegi dago bertako pertsonaientzat, ezezaguna zaie beharbada. Bizi dituzten paradisu edo infernu txikien begira eta mendean daude, Bibliako heroiak bezala. Hala ere, liburu osoa itsaso hurbila da; uhinen itxura hartuz, irakurleari hurreratzen zaio berak bakarrik dakien bezala: erasoka hasieran, azkenean lehertzeko plaia bero baten gainean, irakurlearen arimaren erdi-erdian. Itsasoa da-eta erretzen duen hareatza, eta kapitulu bakoitzak haize beroaren moduan eskulpitzen ditu dunak. Ibai nekatua da, ezer baino lehen sosegu eta deskantsua, ozeanoaren laztana irrikatzen duena. Hori guztia da edo izan daiteke nobela hau, edergarri guztien lorategi galdu haren moduan. Edo nahi baduzue, oihan itsu eta iluna, hitzen katearen handitasunak itzalez margotzen duena. Eta ezari-ezarian amaiera aldean defentsarik gabe, suspiriotan, argi mutu bati sartzen uzten diona, eta orduantxe konturatzen gara aurrean dugun guztia beste argi batez ikusten dugula.Felipe Juaristi

Manuel Olaizola, Uztapide, Zestoan jaio zen.Fernando Aire, Xalbador, Urepelen.Euskal Herriak eman dituen bertsolaririk handienetakoak, euskal kulturaren erraldoibilakatu dira.Bien tartean muga bat egon arren, eta bi euskalkitan kantatu arren, elkar osatuzuten hogeita hamar urtez iraun zuen adiskidantza baten bitartez.Haien ereduari jarraituz, orain bi herriak, Zestoa eta Urepele, senidetu egin dira.Ekimen horrek bultzaturik, eta bibliografia oparo bat aztertuz, liburu liluragarri batondu du Pako Aristik, nobela bat bezala irakurtzen dena.Nobelagilearen dohainez eramandako kontakizunean lekuko ugariren testigantzakjasotzen dira, eta narrazioan txertaturik doazen bertsoen bitartez osatzen da haienadiskidetasunaren historia zirraragarria.Bertsozaleentzat ezinbestekoa, baina bertsozale ez direnentzat ere guztizinteresgarria izango den liburua.

Ikasturtea amaitu berri da eta dena aprobatu dute Mari Bexamelek eta Mertxe Pandeletxek. Tira, gurasoek uste dute bi neskek dena aprobatu dutela. Ondorioz, Bilborako bidaia irabazi dute. Arenaleko parkean dabiltzala gizontxoa hurbildu zaie: beltza, ttikia, argala... zaildua, hala ere. Ezekiel Tximeleta da, Kenian jaioriko korrikalari arina, Keniako Tximeleta. Euskal Herrira etorri zen eta ez du Keniara itzuli nahi izan. Ihes egin du ezer gordetzeko betarik gabe. Lasterka egiteko zapatilarik ere ez du... eta maratoia izango da laster Balmasedan. Atera eta irabaziko balu! Baina zapatilarik gabe... Mertxe Pandeletxek eta Mari Bexamelek lagunduko diote.

Nor izan zen Uztapide? Nor zen begirada zorrotzeko gizon hura?

Nobelagile goiztiarra eta ugaria dela frogatua utzi zuen Pako Aristik 80ko urteetako nobelagintzan: Kcappo (1985), Irene (1987) eta Krisalida (1990). Hiru nobelak gertatzen dira baserri giroko munduak eta mentalitateak pisu handia duen auzune eta herri txikien tamainako leku batean. Irene nobelatik aurrera leku horri Belandia deritza. Sonataren ohiko lau mugimenduak hirura ekarriz, nobela bakoitzari tempo edo erritmo narratibo bat txertatu nahi izan dio autoreak.Kcappo nobelak lortu du hiruren artean arrakastarik handiena. Bi adiskideren arteko istorioa da kontatzen zaiguna, eta haien familiena. Pako Aristik Ernesto Guardiola eta Santos Aldabalde adiskideen bizitza kontatzen du, Ernesto jaio eta plaza agerian hiltzen duten arte. Bitarte horretan, gauza asko gertatzen da: adiskidetasun apurtuak, sexu-harreman biolentoak, haragikeria grinatsuak, hilketa odoltsuak, urkamenak

Urte askoren itzulian idatzitako eleberria dugu honako hau. Egilearen aurreko lanak gogoratzea nahikoa da handik hona ibilitako bidearen emaitza umotuagoaz ohartzeko. Azken eleberri honekin urrats handia egin du Pako Aristik eleberrigintzan eta, oro har, bere idazletza osoan. Herri/hirietako modernitatearen azalpen definitiboa da eleberria. Izan ere, denok ere ezinbestean modernoak izanik, ezin esan modu berean garenik. Alde horretatik bada desberdintasunik hiriburu ugari eta anonimoen eta herrietako bizimodu urduri eta aldi berean erritualizatuagoen artean. Azken mundu hori jasotzen du maila sinbolikoan maiz, eta errealitatearen zimurdura gordinenetik bere begiratu zorrotza saihestu gabe beti. Herriko tabernariaren eta desintoxikatzen zegoen lagunaren bisitan heldutako neska motoristaren arteko harreman gero eta sendoagoak markatuko du eleberriaren harilketa xume eta dotorea. Biak ere barmanak izaki, egun argiz lana egiten duena Fermin eta pub gautar batean Luisa. Batean eta bestean gertatu eta entzundakoek eraikiko dituzte eleberriaren pasadizo erakargarri eta ugariak. Batetik bestera dabiltza eleberri honetako bazterrak zeharkatzen dituzten ehiztariak, soinujoleak, txirri erretzaileak, homosexualak eta beste.

Nobelagile goiztiarra eta ugaria dela frogatua utzi zuen Pako Aristik 80eko urteetako nobelagintzan: Kcappo (1985), Irene (1887) eta Krisalida (1990). Hiru nobelak mundu eta mentalitate erruralak pisu handia duen auzune eta herri txikien tamainako leku batean gertatzen dira. Irene nobelatik aurrera leku horri Belandia deritza. Sonataren ohiko lau mugimenduak hirura ekarriz, nobela bakoitzari tempo edo erritmo narratibo bat txertatu nahi izan dio. Kcappo nobelak lortu du hiruen artean arrakasta handiena. Gauza asko gertatzen dira Pako Aristiren nobeletan, eta honako honetan bereziki: sexu-harreman biolentoak, biolazio eta haragikeri grinatsuak, hilketa odoltsuak, urkamenak, zer ez!

20 urte neuzkan, munduko ilusio guztia eta lanerako gogoa, euskal kantagintzari buruzko liburu bat egitea proposatu zidatenean. Ia 25 urte ziren Mixel Labegueriek lehen diskoa atera zuenetik, euskal kantagintzak sozialki eragin handia zeukan, gure kultura-oinarri sendoenetakoa zen, kantari berriak aurrekoen transmisioa bermatzera zetozen, eta egoera dinamiko horren argazki bat egin nuen liburu honen bitartez.Kazetaritzako karrera egiten ari nintzen, eta han ikasitako tekniken bidez idatzi nuen liburu hau, eta, batez ere, gure emozio gosea asetzen jakin zuten kantarienganako maitasun handi batekin.Pako Aristi

(Beterriko liburua 2005) Denboraz eta patxadaz landutako 63 pieza txiki daude liburu honetan: ipuinak, poemak, gogoetak, saiakerak... Fikzioa eta kronika, biak nahastu ditu maisuki idazleak, bizitzaren bidaia luzea hobeto ulertzeko, eta bidaia horretan irakurleei gozatzen laguntzeko asmoarekin.Hain pertsonala den bere ikuspegitik idatzi ditu idazleak testu hauek, betidanik hain berezia iruditu zaigun bere sentiberatasun dotore hori erabiliz. Testu biziak dira, lerro landuak, bakarka eta banaka irakurtzekoak, baina denen artean liburuari sakontasun liluragarri bat eransten diotenak.Gauza txikiekin lan eginez idazle handia izatera iritsi da Pako Aristi azken urteotan, inork uste ez duen tokitik literatura ateratzen dakielako. Haren hainbat artikulu antologikoak bihurtu dira. Eta orri hauetako samurtasun zorrotza ere laster gogoangarri bihurtuko da irakurleen oroimenean.

Azken hamar urteotan Pako Aristik idatzi dituen artikuluak biltzen ditu liburu honek. Ez denak, noski: bilduma bat egin behar izan dugu, bizienak, zorrotzenak, samurrenak, hilezkorrenak aukeratuz. 1997ko abuztuan argitaratu zituen lehenengoak, Euskaldunon Egunkaria kuttun hartan, eta 2007ko abuztuan azkenekoak, Berrian. Ez du urtero idatzi, baina bai gehientsuenetan, eta idilio berezi bat izan du Aristik abuztuarekin eta bere testuen zain zeuden irakurleekin. Aurten idatzi behar al duzu? galdetzen omen zioten askok eta askok. Gutunak ere asko argitaratu dira, bere artikuluak miretsiz. Oso gutxitan ematen den sinbiosia lortu du Aristik bere irakurleekin, eta horretan bere jarrerak zerikusi handia du: gaiak globalki lantzen ditu, kritikatzeaz aparte arazoak konpontzeko klabeak emanez. Zintzo hitz egiten du, bihotzetik, eta maisua da errealitatearen diagnostiko zorrotza egiten, gure (eta bere) ahuleziak maitasunaz estaltzen. Besteei laguntzeko ideia beti presente dago Aristiren idazkietan, eta hori irakurleak sumatu egiten. Darabiltzan gaien ugaritasuna ere harrigarria da. Eta bere estiloa guztiz liluragarria: magikoa eta zehatza, kritikoa eta ameslaria, bizia baina landua, literatura eta kazetaritza uztartzen jakin dituen maisu bati dagokion bezala.

Ryszard Kapuscinskik kontatzen du New Yorkeko liburudenda batean bere liburuak zazpi sail ezberdinetan barreiaturik aurkitu zituela. Asko poztu zen, bere idazkera ezin zutelako sailkatu. Horixe bilatzen dut nik: idazteko manera berri bat, esango zuen. Pako Aristiren liburuak ez daude New Yorken, baina guregan antzeko zirrara sortzen dute, eta sailkaezinak dira. Kazetaritza? Fikzioa? Saiakera? Kronika? Poesia? Idazteko era berri bat, dudarik gabe. Liburu ezberdin bat beti. Oraingoan idazlea aldendu bezala egin da, ermita?o baten modura, eguneroko traba horien gainetik hobeto ikusteko gure bizimoduaren antzerkia, eta gure existentzian eman ditugun pausoak aztertzeko. Bizitza ertzetik ikusten duela dirudi, baina bere gogoeta distiratsuen bitartez gure munduaren gune-gunean kokatzen da, eta hor kokatzen ditu irakurleak ere. Erregimen ekonomiko hiltzaile baten erdian horren lasai bizi garela ikusirik, idazlea harrituta eta izututa ageri da. Halere, ez du sentiberatasuna inoiz galtzen. Honelakoa da liburu hau, gogorra eta samurra era berean. Gogorra ez balitz, ez litzateke gure munduaren ispilu izango; baina samurra ez balitz, ez luke irakurtzerik mereziko. Argi, irakurle: erraz irakurriko duzun liburua da hau, baina nekez ahaztuko duzuna.

Urtetan bildu dira Benito Lertxundi, Pako Aristi eta Mikel Markez: hilero-hilero, bakoitzaren herrian txandaka, lasai bazkaldu eta bazkalondo luzean hitz-aspertu bat izateko, honetaz eta hartaz. Aristi eta Markez pribilegiatuak sentitu ziren, Benito intimo eta hurbil bat ezagutzeko aukera izan zutelako, oso jende gutxik bezala,eta pentsatu zuten solasaldi haietan oinarrituta liburu bat egitea.Hainbat gai agertzen dira orriotan barrena: musika, noski, baina horrekin batera bizitza eta heriotza, Euskal Herriaren izatea eta munduaren zentzua edo zentzurik eza... Horien guztien bitartez deskubrituko dugu Lertxundi desberdin bat: hausnarketaren eta esperientziaren bitartez pentsamendu propio eta berezia landuduena, bizitzaren aurrean jarrera pertsonala hartzen eta koherentziaz jokatzen jakin duena.Kantari liluragarria dugu Benito Lertxundi, bere doinu magiko eta ahots sentsualari esker euskaldun jendeari gozarazi eta amets eragin diona hainbat belaunaldiz. Horrez gain, pentsalari original eta sakon bat aurkezten digute Aristik eta Markezek, nork bere estiloan: pasadizoz eta gogoetaz, Benitok iradokitakoei beren errotakoalea erantsiz, sei eskutara idatzitako obra eder eta gogoangarri bat egiteko.

Hona euskaldunon artean independentziaren espirituak egin duen ibilbide luzea jasotzen duen liburu argigarria. Saiakeraren baliabide guztiak erabiliz, hala nola kronika historikoak, hedabideak, filmeak, elkarrizketak edota gogoeta filosofikoak, gure egoeraren diagnostiko zorrotza agertzen du, baina ez hori bakarrik: proposamen eta definizio sorta ederra uzten du mahai gainean, irakurlearen esku.Tony Judt-ek dioen bezala, ez dugu beste modu batean pentsatuko, beste modu batean hitz egiten ez badugu. Maiz, zirkulazioan jarri duten gure argazki politikoa begiratzen dugu, eta ez gara gauza horren atzean dagoen eraikuntza linguistiko-inperialista ikusteko ere.Euskaldunok politikaz haserretu gabe hitz egiten ikasi beharrean gaude, etorkizuna irabazi nahi badugu. Hori da heldutasuna herri batentzat: osotasunaren kontzientzia pizten den unea.Liburu kritikoa da, baina atsegina; gogoetatsua, baina bizia; estilo periodistikoan idatzia, baina idazle helduaren eskarmentutik sortua.Kasik nobela bat bezala irakurtzen den kronika zirraragarria.