Ramon Olasagasti

Indio eta Tania sarri ibiltzen dira Ezkaba mendiko baso, bidezidor eta hegietan, zer suma, zokomiran. Arratsalde batean ikusitakoak, ordea, asaldatuta utzi ditu erabat. Zer dira eskeleto horiek? Zer da gizon-emakume horiek hezurren artetik atera duten botila hori? Ondoko egunetan, beste aurkikuntza garrantzitsu bat egingo dute Zubixarreko siman: giltzatzar herdoildu bat. Ezustean, iraganeko hainbat pasarte ilunen ateak zabalduko dizkie giltza horrek: Ezkabako gotorlekua espetxea zen garaian gertatu zen ihesaldi harrigarriaren berri jakingo dute, eta giltzapean egondako memoriak askatzen lagunduko dute.

Gizon bat garaiari aurreratua. Urrats harrigarriak eman zituen aitzindari bat. Heroi ezpalik gabeko erraldoia. Horrelakoa izan zen Andres Espinosa. 1931. urtean, Alpeetara joatea ere berealdiko erronka zenean, Kangchenjungara abiatu zen bera, Himalaia handira. Aurrez, Mont Blanc eta Cervino igo zituen, baita Kilimanjaro ere, hirurak bakar-bakarrik, aurrez beste inork ez bezala. 1936-39ko gerrak eten zuen mendizale zornotzarraren ibilbidea, eta ez zen gehiago bakarrik eta libre ibili zen mendi handi haietara itzuli. Neurri handi batean, haren urratsetan idatzi du historia herri mendizale honek.

The roped team of Felix and Alberto Iñurrategi was unique in the history of Basque mountain climbing: a strong bond, an approach, loyalty towards their team members and sponsors, a gaze that managed to take the mountains in their entirety into considerati

Erreka ondoko etxe gurpildun trauskil batean bizi da Lur. Herrian apenas dakite ezer gehiago hari buruz. Askok sorgintzat daukate, orain agertu, orain desagertu egiten delako. Intza, Lizar, Ibai, Elur eta Itsaso, San Joan sua egiteko sastrakak bilatzen ari direla, Lurren etxera hurbilduko dira, kontu pixka batekin bada ere. Amonak, ordea, adiskidetsu hartuko ditu eta bidaia zoragarri bat egitera gonbidatuko ditu etxe gurpildunean. Txango berezi horietan, Lurren seme-alabak ere ezagutuko dituzte: Eguzki, Ur eta Haizea. Eta haien eskutik deskubrituko dituzte neska-mutilek Euskal Herriko paraje eta txoko zoragarriak, eta gainera, haiek maitatzen eta zaintzen ikasiko dute.

Euskal mendizaletasunaren historian aparteko sokada izan da Felix eta Alberto Iñurrategik osatutakoa: soka sendo bat, egiteko modu bat, sokalagunekiko nahiz babesleekiko leialtasun bat, mendia bere hedadura osoan aintzat hartzen jakin duen begirada bat. Mendia ez baita gailurra soilik, mendia batez ere bidea da, eta mendirako bidean dauden herriak, eta herri horietan bizi den jendea... Gasherbrum II, hamabigarren zortzimilakoa elkarrekin igo eta gero, beherakoan istripua izan eta hil egin zen Felix. OBihar ere argituko du egunak", esan ohi zuen Felixek sarri, adore premian zenari bihotz emateko, eta ausaz mendiari ez ezik bizitzari aurre egiteko modu horrek biziarazi zuen berriro pultsua. Mendiari bihotz emanak bizi izan ziren, bizi da oraindik ere Alberto, mendiak ematen zielako bihotz. Gerozko urteotan, Felix hil ondoren sortutako Baltistan Fundazioaren eskutik, altuera xumeagoan gailur zailagoak ere bilatu dituzte, Hushe ibarreko baltiarren bizimodua zertxobait duintzea, besteak beste.

1980ko maiatzaren 14an Martin Zabaletak Everest gailurra jo zuen, munduak zerua urratzen duen talaia gorena. Euskaldunek aspalditik irrikatutako lorpena izan zen, bide luze eta neketsu baten azken urratsa: finantziazioa lortzea, oztopo politikoak, Tximist espedizioaren lehen saialdi hura, erorikoak, etsipen uneak, beldurrak, zalantzak... ez zen batere samurra izan ordura artekoa. Talde lanaren garaipena izan zen balentria hura, euskaldunek eta sherpek soka berera loturik urratutako bidearen azken mugarria. Gailurretik beherakoan, Martin eta Pasang Temba 8.750 metro inguruan geratu ziren artesi batean lotan, eta bibak hura bihur zitekeen balentriatik tragediara dagoen zorigaiztoko arrakala, baina ez. Biharamunean, erabat jota zegoen Zabaleta, ezertarako indarrik gabe. "Martin, indarra buruan dago", oihukatu zion Xabier Garaioak Zabaletari walkie bidez. Hitz haietan, talde osoaren babesa eta kemenea ez ezik, urruneko arnasa ere iritsi bide zitzaion Martini, 1980ko maiatzeko egun hartan herri oso bat iritsi baitzen gailurrera.

Sugaar, Ramon Olasagasti Aiestaran, Bruno Hidalgo Garcia (IL.): Gabonak iritsi dira, eta Eki gaixotu egin da, medikuek antzematen ez dioten gaixotasun arraro batekin. Haren arreba Izadik susmoa du Eki eta bere lagun Martxel jolasean ibili diren Lindozuloko putzuak izan dezakeela zerikusiren bat gaitzarekin. Bere kasa ikertzen hasten da, eta hainbat sekretu joango da deskubritzen aintzira misteriotsu horren inguruan: zer ezkutatzen diote aitonak eta Zamoneko Joxek? Zer eramaten du zakuan putzura Sagastibeltzako Gartzenek? Zer gertatu zitzaion haren anaia Paulo hankamotzari? Eta, batez ere, zer edo nor da Sugaar?

El 14 de mayo de 1980 Martin Zabaleta alcanzó la cumbre del Everest, la cima donde se acaba el mundo. Era el triunfo de la expedición vasca que había recorrido un camino arduo y largo, desde la búsqueda de financiación, con una primera intentona fallida con la expedición Tximist, hasta las caídas, grietas, vientos, nieve y demás inconvenientes que puso la montana, pasando por los momentos de desánimo, fallos, miedos... Fue una auténtica gesta, un trabajo en el que formaron un equipo compacto, implicado y solidario tanto expedicionarios como sherpas. "Martín, las fuerzas están en la cabeza" le dijo Xabier Garaioa desde el campo base a Zabaleta cuando junto al sherpa Pasang Temba se hallaba cerca de la cumbre, ambos exhaustos tras vivaquear en una grieta. El Everest quería cobrarles con su vida el precio de la conquista, pero aquellas palabras, unidas a la ayuda de todo el grupo, evitaron la tragedia. Además, Martin Zabaleta contaba con un apoyo extra, porque aquel día de mayo de 1980 toda Euskal Herria subió con él a la cumbre del Everest.

Fue un hombre adelantado a sus tiempos. Un avezado y extraordinario pionero en el mundo del montañismo. Un gigante sin madera de héroe. Así fue Andrés Espinosa. En 1931, cuando trasladarse a los Alpes ya suponia todo un reto, partio hacia el Kangchenjunga, el gran Himalaya. Para entonces, portaba en su mochila vital tres primeras ascensiones en solitario: el Mont Blanc, el Cervino y el Kilimanjaro. La guerra de 1936-39 interrumpio la trayectoria de este montañero de Amorebieta, que nunca pudo volver, solo y libre, a aquellas grandes montañas por las que habia caminado. En gran medida, la historia montañera del pueblo vasco se ha escrito sobre la huella dejada por sus pasos.

La cordada formada por Felix y Alberto Iñurrategi ha sido singular dentro del montañismo vasco: un vínculo sólido, un compromiso real y leal hacia los compañeros de cordada y hacía quienes les han acompañado en su trayectoria, una mirada global que ha sabido entender la montaña en toda su extension. Para ellos lo importante no ha sido solo la cumbre, sino el modo de aproximarse y abordar la montaña, el propio camino, jalonado por pueblos y las gentes que viven en ellos. Tras alcanzar la cima del Gasherbrum II, su duodecimo ochomil., en el descenso, Felix perdio la vida. OMañana tambien amanecera", solia decir Felix, y quiza fue esa forma de ver la vida lo que hizo que el pulso reviviera y que hoy siga vivo a traves de la Fundacion Baltistan. Creada tras la muerte de Felix, busca en alturas mas humildes cumbres mucho mas complicadas, como procurar mejorar la forma de vida de los habitantes del valle de Hushe.