Libros de Narrativa en euskera, página 22 de 572

Egunsentiaren esku izoztuak liburuko poema hautatuen errezitaldia Hamabost urte argitaratu gabe egon ondoren, 2008ko abenduan Egunsentiaren esku izoztuak poesia liburua plazaratu zuen Xabier Letek. Esan liteke bertan azaltzen direla, modu garatu eta orekatuagoan, agian, aurreko liburuetan nabarmentzen ziren gai, arrangura eta kezkak, estilo, taxukera, hiztegia, hots, egilearen mundu metaforiko eta poetikoa. Aspaldi honetan bizi izanikako esperientziak gogoetatuz, iragan ederrarekiko miresmena, maitasunaren gauzaguneak, xamurtasuna, oinazea, heriotza eta berraurkikuntzaren ametsa elkarri lotu eta bilbatuz, ahots poetikoa lurralde sakon eta sentituagoetatik, zinezkoagoetatik, da mintzo, ezinago sinesgarri; ohi bezala, azala eta mamia egoki uztartuz, poesia hiztegi eta iruditeria ederrez jantziz. Hori dena eta gehiago aurki daiteke liburuan. Guztiarekin ere, zenbait poema hautatu errezitatuz jendaurreko aurkezpen bat egitera ere adoretsu prestatu zen. Aukera Iruñean gauzatu zen, bertako Planetarioan eta argitaletxearekin elkar-lanean Euskara Kultur Elkargoak antolaturik. Eta hala, liburua plazaratu berritan, 2008ko abenduaren 2an, bezperan zendu Mikel Laboa gogoan, ospatu zen errezitaldia, musika tarteak Joxan Goikoetxeak eskaini zituelarik. Aretoa mukuru beterik, ekitaldi gogoangarria gertatu zen. Hain oihartzun bero eta sentikorrekoa izan zen, non prest azaldu baitzen hasieran bakarra izanen zen errezitaldia errepikatzeko. Ondorioz, beste hiru emanaldi antolatu ziren, Donostiako Koldo Mitxelena Kulturgunean (2009-02-05), Bilboko Kafe Antzokian (2009-02-10) eta Izpurako (Garazi) Faustin Bentaberry Gelan (2009-02-20). Bereziak izanen zirelakoan, eta testigantza biltze aldera, hasieratik pentsatu zen egokia zatekeela ekitaldiak filmatzea. Hain zuzen, lau emanaldi horietan bildutakoaren bilduma da DVD honetan eskaintzen dena. Teknikoki desberdinak izanagatik ere, ez berdin erabilgarri, beraz, lau tokietako irudiak agertzen dira. Lau horien ondotik izan dira beste zenbait errezitaldi 2009 urtean zehar. Zarautz (2009-03-27), Usurbil (2009-05-15), Hernani (2009-09-18) eta Durango (Plateruena Kafe Antzokian. 2009-10-31), eginak jada, eta urtea amaitu baino lehen programaturik daudenak: Elgeta (Espaloia Kafe Antzokian, 2009-11-29) eta azkena Urnietan (Sarobe aretoan) eguberri garaian. Nahiz DVD honetan ez diren agertzen, propioki ordezkaturik daudela esan liteke, mamia eta azala, arre

Liburu hau ez da olerki aukeratutakoen bilduma hauta, liburu berria baizik, bizirik dirauen olerkariaren fruitu berria, eta hortik izenburuaren egokia. Aberria ala hil ohiko lelo horren ondoan, aberriagatik bizi ohiltzen digu Zabaletak, aldatzeko garaian baikeunden, egokitzeko, berritzeko edo eboluzionatzeko garaia bailitzan. Eta horrelaxe beste behin erakusten zaigu poeta ezin dela aldentzen bere baitatik, eta Gorka Trintxerpe poetaren ondoan Patxi Zabaleta agora gizona badela. Berriki eginiko poemekin batera aspaldi sortu zirenak ere jasotzen dira, hau da, argia berandu ikusitakoak, tiraderan luze gorderikoak, alegia. Gaitegi zabala bezain unibertsala digu aurkezten Zabaletak, bere betiko kezken erakusgarri. Maitasuna eta herria, eta hauen ondoan poesia bera ere. Etsipenetik bide datorren baikortasun tonu batez, humanismo klasikoaren jabe zaigu agertzen leitzarra, gizakiaren kezkak, beldurrak eta sentimenduak oragarri. Bigarren Nafarroadari buruz aunitz gauza dio Zabaletak aski argigarri aintzin solasean. Euskal poesia epikoaz egiten duen hausnarketa eztabaidagarrian kokatu nahi du bere lana, eta bere ekoizpen osoa hartuta aisa ikusten da bide horretatik datorkigula.

Ameriketako Mendebalde Urruneko paisaia, pioneroak eta urre-bilatzaileak, saloon-ak eta diligentziak, ganadu garraiatzaileak, artzainen eta abeltzainen arteko liskarrak, indioak, cowboy harroxkoak eta hiltzaile kontratatuak Azken batean, Far West zaharraren historia, baina oraingo honetan ez Hollywooden bertsioan, baizik eta han ibili ziren eta herrialde hura altxatzen lagundu zuten euskaldunek kontatua. Aldi berean, euskaldunak emigratzaile izan ziren garaiko kontuak. Aspaldi ez dela, milaka gazte euskaldunek utzi zuten beren etxea. Askok ilegal izatearen drama bizi izan zuten, hizkuntza eta ohiturak ez jakiteagatik arlote sentitu ziren. Zorionez, hala ere, beren sarea eraikitzen jakin zuten eta, horri esker, gizarte berrian errazago integratzeaz gain, jaioterrira lotzen zituen hariak tinko iraun zuen.

El propio autor, Nboh, Naroa, Simone, Printzesa Kapritxosie, Klaudia, Maria, follan y conversan a lo largo de estas páginas; sexo y literatura, sexo y comida, sexo y música, sexo y sexo en la boca y a la boca. Jimenez ha juntado a todos ellos con James Joyce, Nora Barnacle, D.H. Lawrence, Corin Tellado, Henry Miller, Anais Nin, Mickey Rourke, R.L. Stevenson, Jacques Cousteau, Benito Lertxundi, Miles Davis, Rocco Siffredi, Gustave Flaubert, Boticcelli, Pier Paolo Passolini, Sade Con pluma dura y un toque de locura, el autor ha escrito la historia del erotismo, de la literatura, de la pornografia, de la musica; la historia del mismo Edorta Jimenez. Escribir autoficcion es facil cuando no se tiene nada de fundamento que contar. Pero la cosa se complica cuando se cuentan las vivencias mas intimas y mas pornograficas del propio autor.

Estankona, Jimenez y Muñoz han indagado en la poesía desde el año 1968 hasta la de hoy en día en busca de erotismo. Pensando que era poco el material que se encontrarían, ha sido una sorpresa lo que se han topado. Según Jimenez: "Con todos lo poemas se vislumbra un país. El mapa-mundi del erotismo de mujeres y hombres vascos. He aquí el mapamundi del placer y el deseo. Recorriendo este mapa encontraremos lugares de gran X (libros, poemas, autores…); es el mapa del tesoro". La selección la han realizado: Igor Estankona, Edorta Jimenez, Josune Muñoz

Atakak dekadentziaren eta errealitatearen arteko errestoa da, zurtoina, eraikinen hondarren hesitze literarioa, non memoria eta gorrotoa, oroimenaren errautsa denboraren ez-lekuen, gerrateen eta giza sufrimenduaren artetik zurt mantendu eta bizi-duintasuna aldarrikatzen duen. Etorkizuna ziurgabetasunean ebazten dugun honetan, eta iragana erranairu kontrajarrien liskarkeria baino ez denean, poesiak arnasteko haize bera luzatu nahi digu. Mundu honetako bizitokiak labainkorra izaten jarraitzen badu, bizitza lerroetako arraila da liburua, garai bateko azulejoa, isla, argi-xafla, errauts, sugar, murru, koadrozko mantel, andere-mahats zelai artean. Mundu mailako gerrate eta gatazketatik, Baztango konbentzionalismoetara jauzi eginez, ertzekin, piketeekin, ebakidurekin, hausturekin, isiluneekin, une kaltzinatuekin, ezintasunarekin aurkituko gara. Tenkatutako alanbre hesia, zeru eta lurraren arteko distiran, zeharkatuko dugun ?Ataka? berri batekin aurkitu arte.

Euskal Herria geltoki eta Paris helmuga duen Marrakexeko urketari gaztearen bidaia iniziatikoa; politikak eta gerrak elkarrengandik bereizi eta urrundu zituen anaia bikien tragedia; garai bateko amets iraultzaileak udan etxean umezurtz bat hartuz konpentsatzen dituen familia; maite duen horri zenbateraino hurbildu, noiz urrundu, dabilenaren zalantzakIstorio hauek samurretik adina dute gordinetik; idazkera zehatz eta dotoreak ez du galarazten poesiazko ukitua: argazkigintzan bezala, argi-itzalen neurketa doia behar da, eszenaren kontrastearekin asmatzeko. Eraberean, emozioei bere puntuan eutsiz, intentsitatea eta indarra transmititzen dizkigu Xabier Artolak bere lehenengo liburu honetan.

Mikel Goikoetxea, Goiko ezizenaz ezagunagoa, hilketa-ikerlari hoberenetako bat izan zen garai batean, baina ikerlari gisa lan eginez ateratzen du bizimodua Ertzaintzan lan-baimena eskatzera behartu zutenetik, halako batean, pederasta-sare bateko kidea izateko salaketa faltsu baten ondorioz, lana, fama eta emaztea galdu baitzituen. Goikoetxea gizartean bazterturik dago, eta lankide-ohi batzuek besterik ez diote laguntzen noizean behin bezeroak bidaliz. Hala, egun batean Bilboko notario ezagun bat agertzen zaio Goikori bulegoan bere emaztearen heriotza iker dezala eskatuz, erail egin dutelako susmoa baitu.Goikoetxeak hasieran notarioari askorik sinesten ez badio ere, laster ikusiko du emakumearen heriotza tragikoaren atzean sare arriskutsu bat ezkutatzen dela, nobelako orri jakingarrietan agertuz joango dena.

1992an gaude eta Estoniak eskuratu berri du independentzia. Hango nekazari paraje isolatu batean neska bat agertu da; Aliide Truu amonaren baratzean datza akituta. Zara du izena neskak eta hogeita hiru urte ditu. Bahitzaileen (emakume-trafikatzaileen) atzaparretatik ihes eginez iritsi da amonaren etxaurrera. Honek bere etxean jaso du eta poliki-poliki bi emakumeen arteko solasak neskaren iragan gertura ekarriko ditu. Alemaniatik zetorren ihesean. Eta solasak Zararen familiaren inguruko drama gogorretan barneratuko gaitu. Kapitulu laburrak eta estilo zuzena darabil idazleak. Oso errealista. Beldurraren eta umilazioaren gainetik, ordea, bizitzeko gogo suharra aterako da garaile.

Literaturarekiko eta emakumeenganako pasioek bat egiten dute eleberri honetako protagonista izengabearengan. Gaztetan hasi eta zahartzaroaren atariraino, maite dituen andreekiko hainbat esperientzia eta amodioaren zenbait zoko-moko azalduko dizkigu, lau ataletan zehar, miresten dituen beste hainbat idazleren imitazioak egi-tearekin batera.

Neskalagunak abandonatu eta lana galdu ostean, gurasoen etxera itzuli zen Justin Halpern hogeita zortzi urterekin, eta aita jubilatu berriarekin egin zuen topo bertan. Betiko aita autoritario, lehor, zakarrarekin… eta haren ateraldi desegokiekin. Baina, halako batean, aitaren ateraldiak jasanezinak bezain dibertigarriak zirela ohartu zen Justin, ingenioz eta nortasunez beteak eta, egunero, haietariko bat twitterren argitaratzen hasi zen. Hasieran, jarraitzaile gutxi batzuk baino ez zituen, gero ehun, mila, hamar mila, berrogeita hamar mila. Hala sortu zen aita-seme batzuen arteko maitasun harreman absurdu eta irrigarria biltzen duen liburu hau.

Hiru ahizpa dira eleberri honetan protagonista. Bizitzak banatu egin ditu, baina gaur aitaren etxean bildu dira urtebetetze bazkari baten kariaz. Oroitzapenak sortzen dira haurtzaroko beren etxera itzuli direnean. Keinu urduriak, mingainean trabatzen diren hitzak, mahaiaren inguruan esertzera lehiatzen diren haserreak… Ohikoak izaten dira halako elkarganatzeetan. Postre garaian, berriz, luze ernemuindutako bonba lehertu da: komentario zaurigarri baten ondoren, familiako sekretu bat agerian geratzen da, eta hiru ahizpen bizitza ez da aurrerantzean bera izango, ez da bera izango aitarekin daukaten harremana ezta gazterik hil zen amarengandik gordetzen duten oroitzapena ere.