Libros de Narrativa en euskera, página 45 de 572

Clásico de la literatura fantástica de todos los tiempos, ésta es la historia de un estudiante de Oxford que encuentra una puerta escondida en la mansión familiar. Del otro lado de la puerta espera un mundo sombrio, misterioso, fantasmagorico.

XV. eta XVI. mendeetan Nafarroako erresuma astindu zuten gertakizun historikoek kolpatutako pertsonaiak dira nobela honen ardatza osatzen dutenak. Izaki kolpatuak, bai, baina, beren erresuma bezala, ez menperatuak. Bere bigarren eleberri honetan, Mila Salterainek Erdi Arora eramango gaitu, Inkisizioak jazarri eta erre zituen Durangoko ustezko heretikoen ibilera eta urratsen atzetik, fikzioa eta historia trebetasunez uztartzen dituen kontakizun zirraragarri batean. Osantza Aranguren, Martin Arteaga, Cesar Borgia, Foixeko Germana eta Katalina lehengusinak, Eugenio IV. aita santua edota Joana Jatsu espioi zangozarra izango ditugu bidelagun, Euskal Herriaren historiako pasarte ezezagun bezain erabakigarri batzuetan. Salterainen eskutik murgilaldi irudimentsua, dokumentatua eta jakingaiz betea egingo dugu, munta handiko gertakari historikoak pertsona xumeen eguneroko kezka, beldur eta ametsekin txirikordatzen dituen kontakizun honetan.

Compson familiaren gainbehera kontatzen zaigu eleberri honetan, AEBko Hegoaldetradizionalistaren endekapenaren sinboloa ere badena. Baina, horrez gain, kontatzearen beraren abentura zinezko bat dugu: gertakari bera lau bider eta beste hainbat lekukoren bidez kontatzen zaizkigu, ikuspegien ugaritasuna eta kronologiaren apurtzea nabarmentzen diren estilo baten bidez.Itzultzaileak hitzaurrean dioen legez,Hotsa eta ardaila irakurtzen hasten dena beiraduren argi printzek bakarrik argitutako katedral gotikoan sartzen den bisitaria bezala sentituko da. Lehen momentuan apenas ikusiko duen ezer. Baina, begiak ilunpe horretara ohitu arte irakurtzen segitzen badu, hasierako forma zirriborrotsuek gorputza eta kolorea hartuko dute eta, sari bezala, katedralak ezkuktuan gordetzen duen edertasun guztia zabalduko zaio begi aurrean.

Langile borroka, sabotajeak, lapurretak, drogak, negozioak, hilketak, adiskidantza, amodio harremanak dira Xabier Montoiaren zortzigarren nobelako adarrak.Iturri tabernan topo egiten dute aldian behin Oihane filosofo gazteak, Biteri tabernariak, Gloria alargunak eta Goietxe ugazabak. Ez dira laurak elkarren lagunak, baina denok ere iragan bat badugunez, pixkanaka elkarren berri izaten hasiko dira.Hildakoak ez dira gutaz sekula ahazten, horrela mintzo da haietako bat: lagunik onenak ditugu, hutsik edo traiziorik egingo ez digutenak. Hildakoak ez dira isiltzen, kalaka aritzen zaizkigu.Kontakizun durduzagarri honetako protagonistak memoriaren menpe bizi dira neurri handi batean, oinaze lauso batek inguratzen ditu etengabe. Iraganeko mamuek ez diete bakerik ematen, kontu eske etorri izan balitzaizkie bezala. Posible balitz, noizbait akabatu egin behar lituzkete beren hilak.

Euskal gatazkan bakegintzarako mugarri izan zen Aiete: jarduera armatua utzi zuenETAk. Luhuso ere izan zen gogoangarri: haren armagabetzearen lehen ekinaldia izanzen. Hurrengo mugarria, Baiona: guztiz desarmatu da ETA, 2017ko apirilaren 8an;Aieteko bake konferentziatik bost urte eta erdira. Espainiako eta Frantziako estatuenjarrera itxia ikusita, eta saioak saio, ETAk azkenerako gizarte zibilari eman zion armagabetzearen ardura politikoa eta teknikoa, eta, lan kolektibo eta iraunkor bat eginezbatik bat, Ipar Euskal Herrian, Frantziarekin hitzartu zen.Armagabetzearen euskal eredua, deitu diote.Aietetik Baionara arteko kontakizuna idatzi du Enekoizt Esnaola kazetariak. Ikerketalan bat ere bada, kontatu ez den kontu asko jasotzen baitu.Askatu da gatazkaren ondorioak konpontzeko beste korapilo bat. Geratzen da besterik.

Kontakizun desberdinek osatzen dute Jendeak liburua. Ipar Euskal Herriko laborari munduan kokatuak dira, XX. mendeko bigarren zatian.Jende horiek -haur, gazte, xahar- adin batera helduak diren guztiak ezagutu dituzte, edo bederen, noizbait, nonbaitik, zerbait entzun dute.

Krisia esan zaion horren errepasoa egiten du kronika-liburu honek. Ez ditu zergatiakbilatzen, ez irtenbideak proposatzen: gizartean utzitako ondorioetan zentratzen da, gogorrago ala leunago guztiok harrapatu baikaitu zaparradak. Hogei hitz aukeratu ditu egileak, alfabetoaren arabera A-tik Z-ra ordenatuta, beste horrenbeste gai jorratzeko: atzerrira joandakoak; berdintasunean krisiak nola eragin duen; dibertsitate falta edo zenbait kolektibok lan merkatuan sartzeko dituzten zailtasunak; ekintzailetza; finantzei lotutako engainuak; gazteen arazoak; hartzekodunen konkurtsoak eta enplegua erregulatzeko espedienteak; ikerketa eta garapenaren egoera; janari bankuak; kontsumoa; lanuzteak; mobbing-a; nekazaritzaren etorkizuna; osasun arazoak; prekarietatea; Stop Kaleratzeak elkartea; teknologia aurrerapenek ekar dezaketena; unibertsitatea; xenofobia jarrerak; zahartzaroa eta pentsioak.Gai horietako bakoitzean, protagonista batek lehen pertsonan eskaintzen du bere lekukotasuna, eta ondoren kazetariaren erreportaje landua dator. Proiektu honi esker historia hurbila ikertzeko Tene Mujika saria irabazi zuen Miren Garate kazetari azpeitiarrak.

PSEko zinegotzia da Marta euskal hiriburu batean, eta bere mutil-lagunak konbentzitzen du alderdiko primarioetara aurkez dadin, alkategai izateko. Horrek, baina, lehen lagunak zituen asko etsai bihurtzea ekarriko dio, eta komunikazio-tekniketan trebatu beharra, bai alderdi barruari bai gizarteari begira. Mutil- -lagunak berak zuzenduko du estrategia, eta kanpaina ondo doakien arren, bikoteak baditu bestelako arazoak ere. Partiduetako morrontzak, komunikabideetako trikimailuak, odolik gabeko borrokak eta jokoen teoriak agertzen dira, besteak beste, Irasizabalen nobela berri honetan. Bere ohiko nobela beltzak alde batera utzita ere, gizarteari begi zorrotz eta umoretsuz begiratzen jarraitzen duen seinale.

Oroitzapen batetik abiatuta eta Obaban zehar, Lotilandiako garaietaraino hurbilduko gara Kepa Altonagaren eskutik. Aldamenean daukagu mundu hori, baina guztiz ezezagun bilakatu zaizkigu horko parajeak eta biztanleak, eta ahaztu egin dugu bere historia.Gizakume bi gailentzen dira Patagoniara Hazparnen barrena. Lotilandiakoak herri birlandatuan honetan. Florentzio Basaldua (1853-1932) bilbotarrak du protagonismo nagusia: Ameriketara doa oso gazterik, eta bertan eraiki nahi du Euskal Herri berri bat, hango zabaldi haindigaitzetan. Janpierre Arbelbide (1841-1905) garaztarra da kontrapuntua: hori ez da amets bat beizik idatzi zuen, baina predikatu nahi die Ameriketara joandako euskaldunei.Patagoniara Hazparnen barrena. Lotilandiakoak herri birlandatuan liburu intrigagarri eta mamitsua da, zeinean aurkituko baititugu bai Ameriketara turrustatu zen jende-uholde ikaragarri hura tartean Daniel Lizarralde medikua, Juana Canut maistra lapurtarra, Otaño eta Mendiaga bertsolariak, edota Agnes Souret ezpeletarra, lehen miss Frantzia izandakoa, eta bai, bestalde, Betiri Santsen negar-herri honetan geratu zirenak ere.

1615ean, ekaitz batek hiru euskal baleontzi txikitu zituen Islandian, eta udazken hartan bertako biztanle batzuek tripulazioko 31 kide akabatu zituzten, Ari Magnússon magistratuaren aginduz. Euskal baleazaleen sarraski hori da Ariasman nobela historiko honen oinarria.Bi urte lehenago, beste euskaldun batzuei bale-arranitzarako lizentzia saldu zien Ariasmanek, alegia, Ari Magnusson berberak.Nobelak gertakizun beraren bi ikuspegi uztartzen ditu, euskaldunena eta islandiarrena. 1615eko espedizioan, Martin de Villafranca kapitain donostiarra zihoan, gizon gaztea eta baleazale trebea, baina tripulazio osoaz arduratzea lan handiegia gertatu zitzaion, eta Ternuako indigenekin eskarmentu pixka bat izan arren, ez zitzaion hain ongi joan bikingoen ondorengoekin.Istorio honek garaiko ohitura eta sinesmenetan murgildu eta, bizimoduaren gordina erakutsiko digu. Ongi hasi arren, gaizki bukatu zen espedizio baten kontakizuna da Ariasman, Finlandian eta Islandian arrakasta handia izan ondoren, orain euskaraz ere arrakastarako bidea zabaltzen zaiona.

Infantil

Narrativa

Narrativa en euskera

Familiaren oporretako etxean bildu dira berriro anai-arrebak jada helduak direnean, baina hor daude oraindik min zaharrak; etxebizitza erosi du azkenean emakume gazte batek, modu onean gainera, baina han bizi den agurea bertan geratzekotan; berrogei urte betetzean, gaztetan hegoalderantz egindako bidaia berregitea erabaki dute lau lagunek; aita dibortziatuak alaba hartu du astebururako, eta bere txikitako jolasak erakutsi nahi dizkio; ama zahar eta alargunduak berriz ezkontzea erabaki du

Nire leiho pareko etxean ez zegoen inor, baina te katilua bukatzen ari nintzela argia piztu zen gortinen atzetik, eta pertsona baten itxura sumatu nuen. Nolabait argi iturria haren atzean zegoen eta pertsonaren itzala proiektatzen zuen gortinen aurka, ombres chinoises antzoki batean bezala.Pertsona hau arropa eranzten hasi zen: jaka edo zamarra edo berokia lehendabizi, jertse bat gero, kamiseta, eta prakak. Segundo pare batez desagertu zen, eta berriro agertu zen arropa janzten, pijama ziurrenik. Berriro ere desagertu, eta laster agertu zen, eskuan zeozer zeukala. Ahora eramaten zuen moduagatik igarri nuen katilu bat zela. Agian nire moduan tea edaten ari zen?