KOLDO ZUAZO

Sakabanaturik zegoen euskara batu egin beharko litzatekeela, hizkuntza idatzia lantzen hasi bezain laster jabetu ziren euskaldunak, XVI. mendetik aurrera. Horren premia bezain gordina zen, ordea, egitekoaren zaila: bi estatutan banaturik, eskola, administrazio eta gainerako aginteguneetatik bazterturik, eredu bat sortzeko lurralde, erakunde nahiz idazle talderik gabe, nor bere txokoari eta ohiturei loturik... Koldo Zuazok ezinezko bezain beharrezkoa zen helburu horren gorabeherak azaldu dizkigu, mendez mende. Dena den, liburu hau ez da mugatzen historia azaltzera ordea: egungo egoeran euskarak dituen ahuluneak seinalatzen ditu, joera txar batzuk salatzen eta egilearen ustez etorkizunean hartu beharreko bidea erakusten. Hizkuntzaren nondik norakoa hobeto ezagutu nahi duenarentzat informazio iturri aberatsa izango da obra hau, eta haren geroaz kezkaturik dagoenarentzat hausnarketa gai oparo eta kitzikagarria.

Euskarak dituen zenbait gaitz euskalkiak baliatuaz sendatu edo, behintzat, arindu daitezkeela begitantzen zait. Hortik dator saioaren izenburua: Euskararen sendabelarrak. Izan ere, sendagarri naturalak dira belarrak, eta ba ote da euskalkiak baino sendagarri naturalagorik? Sendagarri onenekin ere, baina, ez da izango samurra euskararen etorkizuna. Gabriel Arestik zioenez, euskararen asturua ez da gauza segurua, eta, oraindik orain, berdintsu esan du Joseba Sarrionandiak: euskaldun jaioz gero ez dela harritzekoa suerte eskasaz bizitzea. Saharatarren, Ameriketako indioen eta mundu zabaleko beltzen egoerarekin alderatu zuen euskaldunona, «Kiromantzidxa» izeneko poeman. Baina, esanak esan, euskarak badu gauza bat ona: ibili luzea egin duela. Eta asko ibili ohi denak asko ikusi ohi du, eta asko ikusi ohi duenak, asko ikasi, eta horrek beti ematen du konfiantza. Euskaldunok ere badugu geure buruan konfiantza. Badugu geure herrian, Euskararen Herrian, itxaropena. Aulestiko Bengoetxeatarren armarrian iltzatuta gelditu da geure buruan daukagun ziurtasuna: «Bekoak goikoa eskondu leidi, ta txikiak handia benzi ledidi, asmuz eta jakitez».

El presente ensayo da a conocer algunos de los resultados alcanzados en la investigación lingüística a lo largo de estosúltimos años, má

1574. urtean, heriotza ate joka zeukala igarririk, eta bere bizian leporatu zizkioten salaketa zenbaiti aurre egin nahirik, gertatukoak idatziz jartzea erabaki zuen Martin Garaigordobilek. Jatorriz otxandioarra, Gasteiza joan zen lanera, gaztetxoa zela. Soldaduen kapitain bat hil zuela eta, Indietara egin zuen handik ihesi, baina han ere beste hilketa eta lapurreta batzuetan egon zen nahastuta. Berriro ere ihesean, indiarren herri batean aurkitu zuen babesa eta, herri horretan zegoela, Espainiako erregearen soldaduen aurka egindako eraso batean harrapatu zuen heriotzak. Baina, ustekabean, heriotzako une horretan argitu zen berari leporatzen zizkioten hilketa eta lapurreten atzean nor zegoen.

Zazpigarren alaba, sarri baztertua, beti gutxietsia, Gaztelaren atari eta sarbide gisa ikusia... Eta hala ere Arabako euskara bada, Lazarraga bezalako idazleak eman ditu, eta egungo euskara biziaren sorlekuetako bat izan da.Koldo Zuazok, toponimia, azkenaldian azaldu diren lekukotasun idatziak, Arabako erdaran euskarak utzitako arrastoak eta beste hainbat iturri erabiliz, azterlan zabal bezain zehatza egin du, Arabako euskara nolakoa zen arloz arlo jasotzeko, zer aldaera geografiko zeuzkan ikusteko eta euskalkien artean zer leku betetzen zuen sumatzeko.Datuek erakusten dutenez, hipotesirik zentzuzkoena da pentsatzea Mendebaleko euskara orain dela mila urte inguru sortu zela, Gasteizko hiria gunetzat harturik, eta handik hedatu zela iparrerantz (Bizkaia), hegoalderantz (Burgos eta Errioxa) eta ekialderantz (Nafarroako Burunda, Ameskoa eta Lana bailarak, baita Gipuzkoako Debaarroa, Urola aldea eta Goierri).Urteetako ikerketaren fruitu umoa duzu esku artean, gure hizkuntzaren historia hobeto ezagutzen laguntzen diguna, eta baita argudioak ematen ere, behiala izendatu zituen lekuetako mintzabide izan dadin, berriz ere, etorkizunean.