Libros de Literatura en euskera, página 72 de 582

Neolitikoan hasten den eta 2050. urtean amaitzen den idazlan honek, historia, politika eta sexua nahasten ditu, sorreran Euskal Herria gertaera akzidental bat izan zela proposatuz, baina, halaber, 2050. urtean independentzia lortuko duela aldarrikatuz -jakina, inork espero ez duen moduan. Euskal Herrian egun nagusi den errealismo serio eta nihilistaren aurka, Gabilondok ironia, kritika, barrea, irakurtzeko plazera eta guztiok barnean daramatzagun desira eta pasiorik indartsu eta ilunenak inbokatzen ditu. Emaitza: irakurleak barre eta negar egiten duelarik, Euskal Herriko historia eta politika zortzi ikuspuntu eta estilo erabat berritatik sofistikazioz irakurriko ditu zortzi ipuinetan. Umberto Eco, Carvalho, Pedro Paramo, The Clash, Julio Cortazar, Anne Rice, eta Jonatahn Swift nahasi, ondo astindu eta jela apur batez liburu bakar batean zerbitzatzen dizkigu Gabilondok. Honako pertsonaiak ere azaltzen dira liburu lehergarri, intelektual, eta barre-eragile honetan: Arzallus, Angelina Jolie, Guggenheima, XVI. mendeko euskal idazle shakesperear bat, Shakespeare bera, banpiroak, Japongo mafia/yakuzak, Joseba Lakarra, Patxi Lopez, Venezuelako selba, Tarifako bi etorkin, British Museumeko liburuzainak, lamiak, Banco Guipuzcoanoko langile bat, Lope de Agirre eta Txinako uyghurrak.

Nonbait esana dugu blog honetan ez dugula hitzik egingo bizirik dauden euskal egileen liburuez. Baina, hala ere, kontabilitate pertsonal moduko bat eraman ahal izateko, hemen jarriko ditugu irakurri

Gauaren sakonean gau bakar batean gertatzen daTokion. 6 ordu eta 56 minututan, protagonista bitxi batzuen bizitzak jarraitu ahal izango ditugu. Tokioko gauerdian, lo egin ezinik, Denny's izeneko jatetxe batean neska gazte bat irakurtzen ari da. Halako batean, musikari bat eseriko zaio ondoan eta harekin partekatuko du mahaia une batez; Baxu-baxu, Percy Haith eta bere orkestraren Go away little girl pieza entzuten da. Handik urruti, neskaren ahizpa (Loti Ederra bailitzan), lo datza, bi hilabete luzez, logela batean. Baina Tokioko gauak, musikariarekin duen solasalditik atera eta baldarkeriaren giza zurrunbiloan irentsiko du gure protagonista. Neskak Mari du izena eta goiztiria baino lehen elkartuko da berriz musikariarekin, hura ere bere taldearekin egin berria duen saiotik itzuli ondoren.

Euskal Herria. 1950-70. Gerra osteko giroa. Giza oldeen joan-etorriak herri txikietatik hirietara. Industria. Familia transmisioa. Mugimendu sozialen sorrera. Herria eta eliza. Bokazioen krisia. Kooperatibismoaren lehen pausoak. Gaztedi berria. Marx eta Sabino Arana. Indarkeria. Zine-forumak eta eskola sozialak. Sartre eta Unamuno. Alienazioa eta sorkuntza. Sator lana. Che Guevara eta Txillardegi. Gizona, lana, makina. Heroiak eta ereduak. Bizitzaren zentzua. Laguntasuna. Aberria. Heriotza. Carlos esaten zioten gizona ez da geldi egoteko jaioa. Egokitu zaizkion mundua eta gizartea aldatu nahiko ditu, eta nahi horrek era guztietako talde alternatiboak ezagutzeko aukera emango dio. Carlos esaten zioten gizona bere garaiko seme da, 1968ko matxino frantziarren korrelatu euskalduna.

Berrogei urte bete da Anjel Lertxundik bere lehen liburua argitaratu zuenetik. Berrogei urteko bere literatur ibilbideari pasatu dio ispilua, eta ez da esku hutsik etorri. Ekarri digun emaitza fragmentarioa da: hainbat literatur gairen inguruan antolatutako glosak, zatiak, testu laburrak, hausnarketak, haurtzaroko oroitzapenak, idazle estimatuen aipuak Testuen gatzean dago zaporea, eta testuen antolakuntzan, berriz, sekretua: oharrez, albo-markaz, paper-puskaz betetako lan horrekin autorearen ispilu kabala osatzea. Ez da autobiografia bat, baina badu autobiografiatik. Ez da oroitzapen liburu bat, baina asko zor dio oroimenari. Dietario batetik hurbil dago, baina ez dago egunerokotasunaren mende. Bere buruaz ari da autorea, baina ez da bere burua liburuaren xedea. Xedea da berrogei urtean jarraitu dion irakurlearekin elkarrizketan sartzea.

Estankona, Jimenez y Muñoz han indagado en la poesía desde el año 1968 hasta la de hoy en día en busca de erotismo. Pensando que era poco el material que se encontrarían, ha sido una sorpresa lo que se han topado. Según Jimenez: "Con todos lo poemas se vislumbra un país. El mapa-mundi del erotismo de mujeres y hombres vascos. He aquí el mapamundi del placer y el deseo. Recorriendo este mapa encontraremos lugares de gran X (libros, poemas, autores…); es el mapa del tesoro". La selección la han realizado: Igor Estankona, Edorta Jimenez, Josune Muñoz

Ipuinak, hasieratik akaberara, esku ikara gabe batek taxututako lerro bakarra izan zezan borrokatu nintzen. Ez traba, ez apaindura, ez barreiamendu bat bera ere ager zitekeen tentsioa lasaitzera. Ipuina, berez zertarako den aintzat hartuta, gezi bat da. Behin helmuga tirabidean arretaz jarri ostean, arkutik haraxe xuxen abiatzen den gezia. Haren hegaldia ederragotze aldera, gezi gainean pausatzera letorkeen tximeleta orok ez luke oztopoa besterik ekarriko Horacio Quiroga.

Ameriketako Mendebalde Urruneko paisaia, pioneroak eta urre-bilatzaileak, saloon-ak eta diligentziak, ganadu garraiatzaileak, artzainen eta abeltzainen arteko liskarrak, indioak, cowboy harroxkoak eta hiltzaile kontratatuak Azken batean, Far West zaharraren historia, baina oraingo honetan ez Hollywooden bertsioan, baizik eta han ibili ziren eta herrialde hura altxatzen lagundu zuten euskaldunek kontatua. Aldi berean, euskaldunak emigratzaile izan ziren garaiko kontuak. Aspaldi ez dela, milaka gazte euskaldunek utzi zuten beren etxea. Askok ilegal izatearen drama bizi izan zuten, hizkuntza eta ohiturak ez jakiteagatik arlote sentitu ziren. Zorionez, hala ere, beren sarea eraikitzen jakin zuten eta, horri esker, gizarte berrian errazago integratzeaz gain, jaioterrira lotzen zituen hariak tinko iraun zuen.

El propio autor, Nboh, Naroa, Simone, Printzesa Kapritxosie, Klaudia, Maria, follan y conversan a lo largo de estas páginas; sexo y literatura, sexo y comida, sexo y música, sexo y sexo en la boca y a la boca. Jimenez ha juntado a todos ellos con James Joyce, Nora Barnacle, D.H. Lawrence, Corin Tellado, Henry Miller, Anais Nin, Mickey Rourke, R.L. Stevenson, Jacques Cousteau, Benito Lertxundi, Miles Davis, Rocco Siffredi, Gustave Flaubert, Boticcelli, Pier Paolo Passolini, Sade Con pluma dura y un toque de locura, el autor ha escrito la historia del erotismo, de la literatura, de la pornografia, de la musica; la historia del mismo Edorta Jimenez. Escribir autoficcion es facil cuando no se tiene nada de fundamento que contar. Pero la cosa se complica cuando se cuentan las vivencias mas intimas y mas pornograficas del propio autor.

Liburu hau ez da olerki aukeratutakoen bilduma hauta, liburu berria baizik, bizirik dirauen olerkariaren fruitu berria, eta hortik izenburuaren egokia. Aberria ala hil ohiko lelo horren ondoan, aberriagatik bizi ohiltzen digu Zabaletak, aldatzeko garaian baikeunden, egokitzeko, berritzeko edo eboluzionatzeko garaia bailitzan. Eta horrelaxe beste behin erakusten zaigu poeta ezin dela aldentzen bere baitatik, eta Gorka Trintxerpe poetaren ondoan Patxi Zabaleta agora gizona badela. Berriki eginiko poemekin batera aspaldi sortu zirenak ere jasotzen dira, hau da, argia berandu ikusitakoak, tiraderan luze gorderikoak, alegia. Gaitegi zabala bezain unibertsala digu aurkezten Zabaletak, bere betiko kezken erakusgarri. Maitasuna eta herria, eta hauen ondoan poesia bera ere. Etsipenetik bide datorren baikortasun tonu batez, humanismo klasikoaren jabe zaigu agertzen leitzarra, gizakiaren kezkak, beldurrak eta sentimenduak oragarri. Bigarren Nafarroadari buruz aunitz gauza dio Zabaletak aski argigarri aintzin solasean. Euskal poesia epikoaz egiten duen hausnarketa eztabaidagarrian kokatu nahi du bere lana, eta bere ekoizpen osoa hartuta aisa ikusten da bide horretatik datorkigula.

Argazkilari baten eta irakasle baten egunerokoa da irudi-eleberri hau. Istorioa egungo Euskal Herrian dago kokatua, azken berrehun urteak Frantses Errepublika Federalean daramatzan errealitate batean. Komikiaren gai nagusiak monogamia, maitasuna, sexua, geopolitika, eta historiaren aldakortasuna dira, Joanes Apaolaza protagonistak kontatuta. Ironia da nagusi politikari dagokionean. Joanesek Ebroko Gune Neutralera egingo du bisita, Baionan Euskal Irauna eskuin-muturreko alderdiko buruarekin bat izanen da, altermundialisten mitin erraldoian ere argazkiak aterako ditu.

Zelestina da, On Kixoteren ondoren, zabalkunde eta osperik handiena lortu duen idazlan espainiarra, eta antzerki modernoaren hastapenetako obra dramatiko garrantzitsu eta sakonena. Obra paregabe eta errepika ezina da, ez dago sail edo genero jakin batean katalogatzerik; ez da ez antzerkia eta ez eleberria, ez dagokio ez Erdi Aroari eta ez Errenazimenduari, ez da ez estoikoa eta ez moralizatzailea.Obra, jatorriz, egile ezezagun batena dela uste da, baina Fernando de Rojasen eskuetara heldu omen zen eta hainbesteraino liluratu zuenez, istorioa amaitzea erabaki zuen, akabera guztiz harrigarria emanez. Istorioa hain interesgarria gertatzen zenez, irakurleen eskariei men eginez luzatu egin behar izan zuen, beste bost ekitaldi gehituz. Hasiera batean komedia zena, maisutasunez landuriko psikologia baten arabera, borroka eta tragedia bihurtuko da. Hortik tragikomedia izenburua, dena dela, Zelestina izenarekin da ezaguna liburu hau mundu guztian.