Libros de Literatura en euskera, página 90 de 582

Krabelina beltza (El clavel negro) es una novela de alto contenido erótico, por lo que recomendamos la lectura de un solo capítulo al día, a pesar de que sabemos de sobra que no nos haréis caso alguno. El protagonista es un vendedor de libros que se enamora de una mujer con quien descubrira todos los secretos del erotismo. De la misma manera que conocen la pasion amorosa, tienen otra obsesion: descubrir un clavel negro. Se ha escrito mucho del sufrimiento, pero poco de una forma atractiva. En esta novela de Elexpuru, el autor nos habla del mundo de las fantasias y del sexo, dando a cada palabra su significado exacto, el mismo que imprime la vida en todas y cada una de sus facetas.

Sistema Periodikoa ez da noski kimika-tratatu bat, zientzia hori arrotz zaion irakurlea ere arras zaletzeko dohaina baitu. Autobiografia bat ere ez da, zentzu peto-petoan,"idatzi oro eta are giza lan oro autobiografia bat den neurri partzial eta sinbolikoan ezbada: historia, hala ere, bada nolabait. Zera da, edo izan nahi zukeen: mikrohistoria bat, lanbide baten eta haren porrot, garaipen eta miseriena". Hala definitzen du Levik berak bere liburua. Heziketa moral baten mikrohistoria ere badela erants genezake, mende honetako doilorraldi beltzena irudi-hondo.

Bertsolaritzak une erabakiorra bizi du. Alde batetik, ezin zaio arrakasta ukatu; eta bestetik, inoiz baino zalantza gehiago sortu dira gaur egungo bere funtzioari buruz. Gizarte tradizional batetik moderno baterako jauziak bertsolaritzaren doitzea eta eraberritzea dakar nahitaez. Ispilu horren aurrean jarri du Joxerra Garziak Jon Sarasua, elkarrizketa mamitsu bezain atsegin honetan.

EUSKADI LITERATURA SARIA (1998) Barne mina eta mundu ezagunaren mindura zertan diren jakin nahian abiatu da Felipe Juaristi liburu honetan. Galderak direla medio, zihurtasunetik ihesi; zihurtasuna, garai honetan, gezurraren eta fanatismoaren beste adiera bat besterik ez baita. Poema laburrak dira liburukoak; sakonak ezinbestean. Ikuspegi anitzetik, askotariko begiradaz begiratzen du idazleak, ordea. Esan nahi den errealitatea oso konplexua baita begi bakarrez atzemateko. Horrela igarotzen da, geltokiak bailiran, itxaropenetik etsipenera eta ezkortasunetik baikortasunera, eta iristen da amaierara, hasieran bezain zalantzati eta uzkur.

Walterri zail egiten zaio aita kartzelan duela onartzea. Ama ez da adore handikoa eta bizi behar duen egoerak gainezka egiten dio; ez da gauza, beraz, mutilari arazoak konpontzen laguntzeko. Gezurra izango da gure protagonistaren babeslekua. Psikologo baten laguntza erabakigarria izango da Walterrek bere inguruko errealitatea onar dezan eta lagunak aurkitzeko portaera miragarriak asmatu beharrik ez duela uler dezan.

Zergatik Panpox nobelagilearen lanik biribilena da. Lagunak alde egin ondoren emakume batek bere haurrarekin bizi duen egun normal bat kontatzen digu nobelak. Goizean goizetik gosaria eman, ikastolara joan behar dela hurrengo, arratsaldean jaso... lotara eraman arte, eta protagonista bera oheratu arte egin eta burutik pasatako gogoetak dira nobelaren edukia. Txema lagunaren ausentzia oroitzapen huts baino zerbait gehiago da nobelan, emakumearen gogoeta gehienetan dago haren ausentzia. Bakardadea sentitzeko ere ia tarterik gabe dago emakumea, halakoxea baita bere bizitzaren atze-aurrea. Baina tartetxo bakan horietan isurtzen da nobelara etxetik alde egin zuen lagunaren oroitzapena. Emakumea da kontalaria, eta emakumearen sentsibilitate unibertsalenetik dago kontatuta nobela, haren sentimenduak guztionak baitira. Virginia Woolf-en Mrs. Dolloway nobelako sentsibilitatea ez dago Urretabizkaiaren nobelatik urrun. Zergatik Panpox-ek ere egun batera errenditzen du kontatutako esperientzia literarioa.

Lehenengo argitalpenetik hogei urte pasa diren honetan, nekez aurkituko dugu 100 metro irakurri ez duen euskal literaturzalerik. Nobelak orain artean izan dituen hamar argitalpenak edo lau itzulpenak geurean soilik bakanen batzuek duten arrakastaren lekuko dira. Diktaduraren zentsoreen aginduz, 1974ko argitarapena sekuestratu egin zuten. 1976an amnistiatu ondoren iritsi zen nobela irakurleen eskuetara. 1985ean Alfonso Ungriaren zuzendaritzapean nobelaren izen bera daraman filmea egin zen. Eskuetan duzuen hau 10. edizioa da, eta eskubide osoz gure klasikoetako bat dagoeneko. Zerraldo erori arte ihesleak ibilitako azken 100 metroek iradokitzen dute nobelan giza-dimentsioaren alderdirik intimoen eta sakonena. Bakardade hori areagotzea baizik ez dute helburu heriotzaren gertalekutik kanpora txertatutako flash indiferenteago edo sentiberagoek, beti ere heriotzaren mugatik honantzago daudenak. Harantzago heriotzaren unibertsoa hasten baita, bizitzaren azken irudi eta oroitzapen iheskorrak ere sustengu baten bila gertatzen diren espazioa. Halabehar kapritxosoenak iheslearen inkontrura erakarritako testigu anonimoa bihurtuko da nobelan zehar protagonistaren abenturaren ardatz. Hark erakarriko du beregana iheslearen ahalegina eta azken borondatea eta, bidenabar, narrazioarenak. Hari eskainiko dizkio ihesleak, maitasun erritual trajiko baten aurrean bageunde bezala, bere bizitza ofrendan. Maitale bitxi eta anbibalentea izaki ordea lekuko hori; izan ere, biak daude, iheslea eta lekukoa, maiz bizitza bera ere zaletua den harreman ironiko itsu batean giltzapetuta. Protagonista bakarrik dago bere patu tristearen aurrean, eta zu, irakurle, espektadore izatera behartuta zaude. Seguru nobela irakurri ostean, poetak esan zuen bezala, begi eta bihotz berriez ikusiko duzula mundua.