Libros de Literatura en euskera, página 59 de 582

Lobo Antunesen literatura esplikatzeko esan izan da Célinerekin bukatua zen literatura motatik abiatu zela baina psikoanalisiaren ekarria erantsirik. Lobo Antunesen eleberrien artetik, Gauzen ordena

Ispilu hautsia, Mercè Rodoredaren eleberri luzeena eta konplexuena, familia bateko hiru belaunaldiren historia da, Valldaura-Farriols familiaren sorrera, goraldi eta gainbeherarena, hain zuzen, eta toki eta denbora jakin batean gertatzen da: Bartzelonan, XIX. mendearen bukaeratik Gerra Zibilaren ondorengo urteak arte. Toki nabarmena dute bertan Rodoredak bere obran zehar hamaika aldiz tratatu dituen gaiak eta kezkak: haurtzaroko paradisu galdua, familia barruko giro itogarria, nahi gabeko amatasuna, maitasunaren eta batez ere ezkon bizitzaren ezina, loreen unibertsoa, gerraren hondamena, gizakiaren bakardadea…; bai eta, modu lausoagoan bada ere, idazlearen beraren interes intelektualak ere: literatura, pintura, musika… Aldi berean, Ispilu hautsiak, denboraren halabeharrezko joanak, arian-arian, pertsonengan eta gauzetan eragiten duen hondamendia du gogoetagai: denborak dena suntsitzen du eta oroimena −sobera mitifikatua askotan− da haren kontra dugun antidoto bakarra.

Gure garaiko heroia, Mikhail Jurievitx Lermontov: Gure garaiko heroia 1838tik 1840ra bitartean idatzitako menturazko nobela psikologikoa da. Bost narrazio biltzen ditu (Bela, Maxim Maximitx, Taman, Meri printzesatxoa eta Fatalista) eta bertan Petxorin ofizial errusiarrari Kaukasoan gertatutakoen berri ematen digu Lermontovek. Errusiako prosaren obra klasikotzat jotzen da eta eragin handia izan zuen garaiko gizartean eta geroko literaturan. Liburua, neurri batean autobiografikoa dela esan daiteke, nahiz eta hitzaurrean egileak berak hori ukatzen duen. Lermontoven garaiko heroia, azken batean, garaiko eta garaiaren biktima besterik ez da. Izenburuak berak adierazten du gizarteari egiten dion kritika zorrotza, zeren heroi gisa aurkezten diguna moralik gabeko gizona baita, "gaizkile tragiko eta erromantikoa". Lermontov erromantikoa zen, baina errealismoaren bila zebilen, eta "errealismo erromantikoa" izan zen bilatze horren emaitza.

Alkasoroko benta, Mikel Taberna: Lesaka eta Bera artean dagoen herria da Alkasoro. Hango bentako semea da Martin Irazoki, nobela honen kontalaria, 50eko hamarkada amaieran jaioa, gaztaroko hogei urteen berri emango diguna, eta gisa horretan herri oso baten erretratua.

Denbora desberdin ari da igarotzen. Luziak ez daki noiztik, noiz hasi zen denboraren desberdintasun hori, aldaparik gabeko igarotze hori, iraganetik orainera kolore aldaketarik gabe, bide laua, oharkabean pasatze hori lehenetik orainera, urteak laburtu eta minutuak luzatu, loditu egin balira bezala. Goizak arratsaldeetatik urrutiratuz doaz eta motel, oso motel gogoratzen dira goizean gertatuak, baina garden, gordin agertzen dira duela hogeita hamar urte entzundako esaldiak, ikusitako begiradak. Gorputza. Gorputzaren bestelakotze geldiezin hori. Ezinbestean, inevitably, inevitabilmente. Amodiozko nobela bat? Nobela guztiak dira amodiozkoak.

Egia esan, Peru Magdalena Arriaga: Egia esan, aho biko labana liburu honetan: hizketarako erabiltzen den makulua batetik, ederraren bilaketan egia oztopo ez baizik bidelagun agertzeko nahia bestetik. Aita desagertu zenetik hankamotz dabil Kimu semea. Barruko puzzlea berregin eta aitaren zuztarretaraino heldu guran, aitak aspaldi eginiko bidaia berregiten du, hark bidaian zehar idatzitako koaderno beltza lagun. Aita zoroa, aita artista, aita ganorabakoa, aita bizizalea. Haren lorratzari segika, ezinbestean, norbere barruraino doan bidaia batean murgilduko da Kimu. Narrazioari harilkatutako era askotako testuak erabili ditu egileak kantak, poemak, jendearen lekukotasunak, hegaldi baten antza hartzen dutenak: itxuraz xede jakinik ez baina beti gora, libre, gure begien menera eta aldi berean gure eskuetatik urrun

Inurriz inbaditutako hiztegia da hau.Den-dena jan zuten eta, gero, hementxe finkatu ziren.Dagoeneko, ez du balio hitzak kontsultatzeko edo aplikatzeko.Ezta hostoak eta loreak orrialde hauetanlehortzeko ere.Ezta amodiozko gutunak ezkutatzeko ere.Are gutxiago B dirua gordetzeko.Euli gogaikarri bat edo beste uxatzeko balio dezake,edalontzi-azpikotzat hartzeko,premiazko abaniko gisa erabiltzeko,edo mahaiaren hanka berdintzeko.Ez da, hala ere, gainbehera egindako hiztegi bat,ez baitu sekula goia ezagutu.Ez da Wittgensteinen Tractatus frustratu bat,ezta autolaguntzarako gidaliburu bat ere.Agian, pantailarik gabeko powerpoint baten antza du,testuaren hasiera eta amaiera begi golpe batez ikus daitekeelako.Beharbada, badu Cheshire katuaren antzik ere, desagertu eta gero, irribarretxoa utz dezakeelako.

Txomin Peillen realizó el servicio militar en Argelia, en la época en la que sus habitantes luchaban sin piedad en contra de la metrópolis francesa. Esa lucha es el núcleo y eje de este libro, el violento intento de Aldjezairia para liberarse de las garras del colonialismo. El libro esta formado por ocho historias, todas ellas sorprendentes respecto al tema y al punto de vista. Ademas, el libro recoge varios articulos sobre la participacion que tuvieron nuestros antepasados vascos en esa guerra. A medio siglo de que se escribieran los cuentos y a los treinta años de que se publicasen por primera vez, presentamos esta edicion donde Txomin Peillen y Joseba Sarrionandia cuentan lo que, ademas de ser parte de la historia de Argelia, tambien es parte de la historia de nuestro pueblo.

Penetan bizi naiz zu gabean larriak jandako haragia.

Erbesteko kantak / Cantos del destierro azpititulua eman dio Patxi Ezkiagak bere azken poesi liburuari. Bere gaixoaldi luzean idatzitako poemak bildu ditu bertan, eta, Isaias profeta gidaritzat hartuz olerki bakoitzak haren testu txikia darama gainean, goiburu eta ziotzat, garai hartako bere bizikizunak agertzen dizkigu 49 olerkitan. Bere aurkezpenean dioenez, Harriduraz eginak gaude, hori da lerro hauen hondoan hausnartu daitekeen fedea, eta fede horren eskutik atsegingo genukeela beriraunderako bidea egitea.Euskaraz idatzi ohi ditu Patxik bere poemak; berea du liburu honen gaztelaniazko itzulpena ere. Bi testuak parean doaz ezker-ekubiko orrialdeetan.

Istripua galarazi du, baina ahaleginak izerdi turrustak aterarazi dizkio, bisaian beheiti euri tantekin nahasten direnak. Zaldizkoak ere bere ibilia gelditu du. So ari zaio bere kaparen gibeletik. Belarri erdia falta du ezker aldetiketa eriaren distira hitsa dute haren begiek. Eztula egin du berriz, eztul heze itsusia. Gero listu egin du lurrera, ilun eta likatsu. Hotzikara lotu zaio elizgizonari, bizkarretik. Deabrua bere arimaren bila etorriz gero nola agertuko otelitzaiokeen gogoeta egin duen guztietan, gisa horretako begirada eta gisa horretako eztula izan ditu gogoan.Iruñera doa Joanes Mailu, errege Henrikeren mandatuz, erresuma galduko herritarrak matxinarazteko, espainol inbasoreak kanpora egotz ditzaten. Espioi lanak ez dira horren errazak, ordea, nafar gehienen leialtasuna ez baitaMailurena bezain kartsua, eta gaztelau zitalek bai baitituzte euskaldunen artean ere beren zerbitzari eta eskumakilak.Abenturaz beterik dator Erresuma eta Fedea trilogia goraipatuaren amaierako eleberri hau: gudu odoltsuak eta amodio sutsuak, erregeen aretoak eta kartzela krudelak, mendeku eta traizioak, konspirazio eta sabotajeak, Mediterraneotik Pariseraino; horrez gain, malenkonia kutsu batek blaitzen du kontakizuna, urteak iragan ahala Mailu zahartu, mila jipoi hartu eta bere printzipioei uko egin ez dien bakarra ohartzen denean dela; azkenik, bada kontatzearen gorazarre bat ere, Mailuren etsai eta aldi berean miresle den Axular apaizaren bitartez gaurko irakurleoi egindako keinu gisa.Historia eta istorioa modu harrigarrian uztartzen asmatzen du Epaltzak, eleberri bikaina sortuz eta garaiko giroa ezin hobeto islatuz, umore eszeptiko bat erabiliz, maltzurtasuna eta pertsonaiekiko maitasuna batzen dituena, idazkera guztiz malgu, adierazkor eta biziaz.

EGIA ala gezurra dahobea dela zinemagileen arkitektura eta arkitektoen pintura,olerkarien argazkiak eta musikarien poesia baino?ZERGATIK non eta pixa egiten dugun tokianbeti izaten baitu arbolak bere gibelaldea,gu eta arbola nonahi gaudela?GEZURRA da Bukowskik ez zuela Chinaski atsegin,baina bai, aitzitik, Tchaikovsky eta Maiakovski?GIZONA gizonarentzat otso bada,zer da otsoa otsoarentzat:tigre, orka, gizon?NORK daki zeren bila gabiltzan mukiak zapiaz kendu

Ezinbestean idatzitako lerroak dituzu hauek, luzaroan gordeak nituen ideia harriztatuak, paperera eramanak. Erraietatik bertatik erauzitako poema sare itoa da. Idazteaz, idatzi ezinaz eta sorkuntza behartuaz hitz egiten dut liburu honetan. Barneko nahiz kanpoko hormez egindako gogoeta. Arraildutako pareta zaharrez, baina baita eraiki berri ditugun horma ikusezin horietaz ere. Inoiz irmo izan nituen sentipenen dekadentziari oihu egiten diot testu hauetan. Barnean lehertu zaizkidan trumoiei emandako hitzezko erantzuna da. Iraganaren ateak itxi eta garai berri baten aurrean ezinbestean idatzi ditudan poemak.

Eleberriko protagonistak bizitza doblea darama: aduanetako langilea da Joxe, eta detektibea Juan Fernandez, maitasun-kontuetan espezializatua. Biak dira bat eta bera? Edo hobe genuke gizakiaren sakonean murgildu eta nortasun konplexuaz mintzatu? Protagonistak bizi dituen garaiek ere ez dute laguntzen nortasun hori orekatzen. Garai zoroak, trantsizio garaiak: ametsa, ilusioa eta eldarnioa elkarrekin dantzara irten ziren urteez ari da nobela. Edurne bikotekidea, Dionisio lagun-min eta lankide, ez batak ez besteak jakingo du protagonistaren baitan irakurtzen. Azken batean, inpostore baten aurrean gaude: lagunen lagun bai, baina lagun desleiala. Ez da faltako poliziarekin elkar-hartze ilunik eta ETAren aurkako gerra zikinaren zipristinik. Ezta saldukeriarik ere, zangotrabarik adiskide minenak azpiratzeko.Pertsonaia komikoa gertatzen da eta ez da falta umorerik kontakizunean. Adiskidetasuna eta traizioa tramaren muina dira.Zinema beltzaren igurtziak iIun-beltzeko atrezzo neurtua eskaintzen dio nobelari; eszenategi horretan gertatuko dira infideltasunaren unerik iradokigarrienak, zigarretaren kearen, sexuaren eta krimenaren giro patetikoan.